ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΣΧΕΣΕΩΝ

Τα γλωσσάρια όρων ή σχέσεων περιέχουν όσα μέχρι σήμερα έχουν προσφέρει τα πρόσωπα και οι πηγές που έχουν καταγραφεί. Η κατά διαστήματα ανανέωση της Βάσης Δεδομένων με νέο περιεχόμενο προσώπων και πηγών, θα προσφέρει αυτόματα νέα γλωσσάρια εμπλουτισμένα και αυτά με τυχόν νέους όρους ή σχέσεις.

1. ΠΡΟΣΩΠΟ / ΘΕΣΜΟΣ - ΡΟΛΟΙ

Η σχέση «Ρόλος» αποτυπώνει τον ρόλο του προσώπου σε ένα συγκεκριμένο γεγονός, στο οποίο αναφέρεται η πηγή. Κάθε πρόσωπο μπορεί να φέρει πολλαπλούς ρόλους, εκτός από τον κύριο, οι οποίοι υπονοούνται ή αναφέρονται έμμεσα στο γεγονός που περιγράφει η πηγή. Στη συγκεκριμένη σχέση αποτυπώνεται ο κύριος ρόλος του προσώπου στο γεγονός, ενώ περαιτέρω επεξηγήσεις για τον ρόλο αυτό δίνονται στο πεδίο «Περιγραφή» της οντότητας «Σχέσεις».

Αγοραστής: Πρόσωπο που αγοράζει άμεσα ή έμμεσα (π.χ. μέσω προπώλησης ή διακανονισμού εξόφλησης χρέους μετά από αγοραπωλησία) ακίνητη περιουσία, προϊόντα, αντικείμενα, σκλάβους ή βιλάνους κλπ.
Αναφορά (συγγένεια): Πρόσωπο χωρίς άμεσο ή έμμεσο ρόλο στο γεγονός της πηγής. Αναφέρεται ως συγγενής με στόχο να προσδιορίσει καλύτερα την ταυτότητα του κύριου προσώπου (πατέρας, αδελφός κ.ά). Αναφορά: Πρόσωπο χωρίς άμεσο ή έμμεσο ρόλο στο γεγονός της πηγής. Αναφέρεται με στόχο να προσδιορίσει καλύτερα ένα γεγονός, έναν τόπο, ένα χρονικό διάστημα κ.ά.. Στο πεδίο «Περιγραφή» της σχέσης του προσώπου με το γεγονός δίνονται περισσότερες επεξηγήσεις για την αναφορά αυτή.
Αντίδικος: Πρόσωπο που κατηγορεί (κατήγορος) ή κατηγορείται (κατηγορούμενος), θεσμικά ή όχι, με αφορμή κάποια ασυμφωνία ή διαμάχη, ή ακόμη κατηγορείται από φυσικά πρόσωπα ή τις πολιτικές ή δικαστικές αρχές για κάποιο αδίκημα που διέπραξε. Πρόσωπο που αθωώνεται ή καταδικάζεται από δικαστικές αρχές μετά από διαμάχη αστικού τύπου, ή μετά από κατηγορία ποινικού τύπου.
Ανυπόθηκος: Πρόσωπο που αποδεσμεύεται από υποθήκη που βάραινε περιουσιακά του στοιχεία.
Απελεύθερος: Βιλάνος ή σκλάβος που απελευθερώνεται ή έχει απελευθερωθεί από τον κύριό του με δημόσιο ή ιδιωτικό έγγραφο.
Αποζημιούμενος: Πρόσωπο το οποίο μετά από σχετικό αίτημα ή μετά από δικαστική απόφαση αποζημιώνεται με χρήμα ή είδος από το κράτος ή από ιδιώτη. Ο ρόλος χρησιμοποιείται συνήθως για πρόσωπα που αποζημιώνονται από το δημόσιο.
Άποικος: Πρόσωπο που έλαβε μέρος στις αποστολές αποίκων από τη Βενετία στην Κρήτη κατά το πρώτο μισό του 13ου αιώνα.
Αρχιεπισκοπή: Όταν ο κύριος ρόλος αφορά την αρχιεπισκοπή ως θεσμό, ο οποίος δρα ως τέτοιος. Βεβαιούμενος Πρόσωπο που διαβεβαιώνεται με συμβολαιογραφική πράξη από άλλο πρόσωπο ότι θα τηρηθούν οι όροι μιας οποιασδήποτε συμφωνίας ή συναλλαγής. Ο ρόλος χρησιμοποιείται συνήθως σε άτυπες συμφωνίες ή συναλλαγές.
Βεβαιών: Πρόσωπο που βεβαιώνει με συμβολαιογραφική πράξη άλλο πρόσωπο ότι θα τηρήσει τους όρους μιας οποιασδήποτε συμφωνίας ή συναλλαγής. Ο ρόλος χρησιμοποιείται σε άτυπες συμφωνίες ή συναλλαγές.
Βιλάνος: Πρόσωπο, του οποίου ο κύριος ρόλος στην πηγή είναι παθητικός και ταυτίζεται με το κοινωνικό καθεστώς του βιλάνου (καταχώριση, ανταλλαγή, ενοικίαση, πώληση κ.ά.)
Δανειοδότης: Πρόσωπο που παρέχει χρηματικό ή σε είδος δάνειο σε άλλο πρόσωπο.
Δανειολήπτης: Πρόσωπο που λαμβάνει χρηματικό ή σε είδος δάνειο από άλλο πρόσωπο.
Δωρητής: πρόσωπο που δωρίζει (εκτός κληροδότησης) περιουσιακό στοιχείο, χρηματικό ποσό ή αντικείμενο σε άλλο πρόσωπο
Εγγυητής: Πρόσωπο που παρέχει εγγύηση προς τον συμβαλλόμενο έναντι του αντισυμβαλλόμενου για διάφορους, δικαιοπρακτικούς κατά κανόνα, λόγους.
Εγγυοδοτούμενος: Πρόσωπο αντισυμβαλλόμενο που έχει απαιτήσει και αποδέχεται εγγύηση από τρίτο πρόσωπο έναντι του συμβαλλόμενου για διάφορους, δικαιοπρακτικούς κατά κανόνα, λόγους.
Εκκλησία: Όταν ο κύριος ρόλος αφορά την εκκλησία ως θεσμό, ο οποίος δρα ως τέτοιος.
Εκμισθωτής: Πρόσωπο που ως ιδιοκτήτης ή μισθωτής εκμισθώνει ή υπεκμισθώνει αστικό ή αγροτικό ακίνητο σε άλλο πρόσωπο.
Εκναυλωτής: Πρόσωπο που εκμισθώνει το σκάφος του υπό συγκεκριμένους όρους για τη μεταφορά προϊόντων για εμπορικούς σκοπούς.
Εκτελεστής διαθήκης: Πρόσωπο που ορίζεται σε διαθήκη ως εκτελεστής των όρων που θέτει ο διαθέτης, ή πρόσωπο που ενεργεί μετά το θάνατο του διαθέτη για την εκπλήρωση των όρων της διαθήκης.
Εμπλεκόμενος: Πρόσωπο το οποίο δεν έχει άμεσο ρόλο στο κύριο γεγονός, αποτελεί ωστόσο παράγοντα που επηρεάζει το ίδιο το γεγονός ή επιμέρους ζητήματα του γεγονότος. Ο ακριβής ρόλος επισημαίνεται στο πεδίο «Περιγραφή» της σχέσης.
Έμπορος: Πρόσωπο του οποίου ο κύριος ρόλος στο γεγονός είναι η εμπορική του δραστηριότητα.
Ενυπόθηκος: Πρόσωπο που εξασφαλίζεται ή έχει εξασφαλιστεί με υποθήκη σε περιουσιακά στοιχείου άλλου προσώπου έναντι συναλλαγής.
Εξοφλητής: Πρόσωπο που εξοφλεί μέρος ή ολόκληρο το χρέος του σε χρήμα ή είδος, και λαμβάνει εξοφλητική απόδειξη. Πρόσωπο που διατηρεί χρέος, το οποίο οφείλει να εξοφλήσει μετά από διακανονισμό ή δικαστική απόφαση.
Εξοφλούμενος: Πρόσωπο που εισπράττει μέρος ή ολόκληρη οφειλή σε χρήμα ή είδος, και υπογράφει εξοφλητική βεβαίωση. Πρόσωπο προς το οποίο πρέπει να εξοφληθούν χρήματα ή προϊόντα μετά από ιδιωτικό διακανονισμό ή δικαστική απόφαση.
Επαναστάτης: Πρόσωπο που πρωταγωνιστεί ή πρωταγωνίστησε σε επανάσταση ή έρχεται σε συμφωνία με τις βενετικές αρχές μετά από επανάσταση.
Επενδυτής: Πρόσωπο που επενδύει χρηματικό ποσό, γεωργικό ή κτηνοτροφικό κεφάλαιο ή αντικείμενα σε τυπικές (colleganza, societas) ή άτυπες συμφωνίες με στόχο το κέρδος.
Επισκοπή: Όταν ο κύριος ρόλος αφορά την επισκοπή ως θεσμό, ο οποίος δρα ως τέτοιος.
Εργοδότης: Πρόσωπο που υπογράφει συμφωνία αποδοχής υπηρεσιών ή συγκεκριμένου ειδικού έργου για μεγάλο ή μικρό χρονικό διάστημα.
Εργοδοτούμενος: Πρόσωπο που υπογράφει συμφωνία παροχής υπηρεσιών ή συγκεκριμένου ειδικού έργου για μεγάλο ή μικρό χρονικό διάστημα.
Ευεργετούμενος: Πρόσωπο που λαμβάνει «ευεργέτημα» (gratia) κάθε τύπου από το κράτος μετά από σχετικό αίτημα ή πρόσωπο που λαμβάνει δωρεά από άλλο πρόσωπο.
Ιδιοκτήτης: Πρόσωπο που αναφέρεται ως ιδιοκτήτης ακίνητης περιουσίας κυρίως σε πόλη (burgesia / burgensis) ή κάστρο και δεν τεκμηριώνεται ως φεουδάρχης. Επίσης, ο ιδιοκτήτης προϊόντος ή αντικειμένου, ο ιδιοκτήτης μιας prebenda, ο ιδιοκτήτης σκλάβου που τον εκμισθώνει, πωλεί ή απελευθερώνει, ο ιδιοκτήτης σκάφους.
Κηδεμόνας: Πρόσωπο, το οποίο κηδεμονεύει ενήλικο ή ανήλικο άτομο για διάφορους λόγους. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται: ο γονέας που χειραφετεί τέκνο του ή που συναινεί σε πράξεις του μη χειραφετημένου τέκνου του, ο φεουδάρχης που συναινεί σε πράξεις του βιλάνου του, το πρόσωπο που κηδεμονεύει και εκπροσωπεί ανήλικα άτομα (procurator), πρόσωπο που συμβάλλεται με τεχνίτη για μαθητεία τέκνου του ή προστατευόμενού του.
Κληροδότης: Πρόσωπο που συντάσσει διαθήκη και κληροδοτεί τα περιουσιακά του στοιχεία.
Κληρονόμος: Πρόσωπο, συγγενικό ή όχι, που λαμβάνει κληροδότημα οποιουδήποτε είδους σύμφωνα με τους όρους μιας διαθήκης.
Κτήτωρ: Πρόσωπο που έχει ανεγείρει εκκλησία και κατέχει το κτητορικό δικαίωμα (ius patronatus).
Μαθητευόμενος: Πρόσωπο, ανήλικο ή ενήλικο, το οποίο μετά από σχετική συμφωνία αναλαμβάνει να υπηρετεί έναν τεχνίτη με στόχο την εκμάθηση της τέχνης του.
Μάρτυρας: Πρόσωπο που υπογράφει ως μάρτυρας σε κρατική ή ιδιωτική συμφωνία. Πρόσωπο που καταθέτει ενώπιον των αρχών στο πλαίσιο δίκης ή άλλης έρευνας.
Μάστορας: Τεχνίτης έμπειρος, ο οποίος μπορεί να διατηρεί και εργαστήριο, όπου δέχεται νέους μαθητευόμενους της τέχνης του.
Μέλος συμβουλίου: Πρόσωπο που συμμετέχει σε κάποιο από τα Συμβούλια της Κρήτης (Φεουδαρχών, Μεγάλο Συμβούλιο, Γερουσία) και ο κύριος ρόλος του ταυτίζεται με την ιδιότητά του ή τη συμμετοχή του σε συνεδρίαση και λήψη απόφασης.
Μισθωτής: Πρόσωπο που μισθώνει αστικό ή αγροτικό ακίνητο από τον ιδιοκτήτη ή τον μισθωτή του.
Μονή: Όταν ο κύριος ρόλος αφορά τη μονή ως θεσμό, ο οποίος δρα ως τέτοιος.
Ναυλωτής: Πρόσωπο που μισθώνει σκάφος υπό συγκεκριμένους όρους κατά κανόνα για εμπορικούς σκοπούς.
Οφειλέτης: Πρόσωπο το οποίο οφείλει χρήματα, προϊόντα ή υπηρεσίες με βάση συμφωνίες που είχε υπογράψει. Ο ρόλος αυτός αποδίδεται συνήθως στην περίπτωση που διακανονίζεται η εξόφληση ολόκληρου ή υπολοίπου χρέους.
Παπάς: Πρόσωπο του οποίου ο ρόλος είναι παθητικός και ταυτίζεται με την ιδιότητά του ως ορθόδοξου ιερέα.
Πιστωτής: Πρόσωπο στο οποίο οφείλονται χρήματα, προϊόντα ή υπηρεσίες με βάση συμφωνίες που είχε υπογράψει. Ο ρόλος αυτός αποδίδεται συνήθως στην περίπτωση που διακανονίζεται η εξόφληση ολόκληρου ή υπολοίπου χρέους.
Πληρεξουσιοδότης: Πρόσωπο που εξουσιοδοτεί ένα ή περισσότερα πρόσωπα να ενεργούν έναντι εκείνου για γενικούς ή ειδικούς σκοπούς.
Πληρεξούσιος: Πρόσωπο που εξουσιοδοτείται από ένα ή περισσότερα πρόσωπα να ενεργεί έναντι εκείνου ή εκείνων για γενικούς ή ειδικούς σκοπούς. Πρόσωπο το οποίο ενεργεί σε δικαιοπραξία ως πληρεξούσιος άλλου προσώπου, ανεξάρτητα από το είδος της πράξης.
Προικοδότης: Γονέας ή άλλο συγγενικό πρόσωπο της νύφης που υπόσχεται προίκα σε προγαμιαίο συμφωνητικό. Γονέας, άλλο συγγενικό πρόσωπο ή η ίδια η σύζυγος που παραδίδει προίκα, σύμφωνα με προηγούμενη προφορική ή γραπτή συμφωνία, και λαμβάνει εξοφλητική βεβαίωση. Η σύζυγος, για την οποία παραχωρείται προίκα.
Προικοδοτούμενος: Ο σύζυγος που συμφωνεί για προίκα σε προγαμιαίο συμφωνητικό, ή παραλαμβάνει προίκα σύμφωνα με προηγούμενη προφορική ή γραπτή συμφωνία και υπογράφει εξοφλητική βεβαίωση.
Πωλητής: Πρόσωπο που πωλεί άμεσα ή έμμεσα (π.χ. μέσω προπώλησης ή διακανονισμού εξόφλησης χρέους μετά από αγοραπωλησία) ακίνητη περιουσία, προϊόντα, αντικείμενα, σκλάβους ή βιλάνους κλπ.
Σκλάβος: Πρόσωπο, του οποίου ο κύριος ρόλος στην πηγή είναι παθητικός και ταυτίζεται με το κοινωνικό καθεστώς του σκλάβου (καταχώριση, ανταλλαγή, πώληση, απελευθέρωση κ.ά.)
Συμβολαιογράφος: Πρόσωπο που ο ρόλος του ταυτίζεται με την ιδιότητά του, είτε δηλαδή συντάσσει ή αναφέρεται ότι έχει συντάξει ένα συμβόλαιο ή ένα δημόσιο έγγραφο, είτε λαμβάνει άδεια άσκησης του επαγγέλματος ή διορίζεται ως τέτοιος.
Συνέταιρος: Πρόσωπο που συνάπτει συμφωνία οικονομικού περιεχομένου (societas) με άλλο πρόσωπο. Τα δύο πρόσωπα επενδύουν και εκμεταλλεύονται από κοινού το κεφάλαιο που διαθέτει καθένας. Συνιδιοκτήτης σε περιουσιακό στοιχείο (π.χ. γη, κτίσμα, σκάφος κλπ.).
Υποκείμενο: Πρόσωπο που ενεργεί και ο ρόλος του είναι πρωταγωνιστικός, αλλά άτυπος και περιπτωσιακός (δεν μπορεί δηλαδή να ενταχθεί σε όλους τους υπόλοιπους ρόλους). Μπορεί επίσης να είναι το κύριο πρόσωπο, στο οποίο αναφέρεται μια οποιαδήποτε πράξη. Ο ακριβής ρόλος του επεξηγείται στο πεδίο «Περιγραφή».
Φεουδάρχης: Πρόσωπο που καταχωρίζεται στο Κτηματολόγιο ως ιδιοκτήτης φέουδου (γη, βιλάνοι, αστική περιουσία). Πρόσωπο που αναφέρεται ως ιδιοκτήτης φέουδου σε άλλα δημόσια ή ιδιωτικά έγγραφα ή άλλες πηγές. Φεουδάρχης που αναφέρεται ως ιδιοκτήτης χωριού, συγκεκριμένης καλλιέργειας, τμήματος γης, άλλων αγροτικών εκμεταλλεύσεων ή αστικών ακινήτων.
Χειραφετούμενος: Πρόσωπο ενήλικο και κατά κανόνα ελεύθερο, το οποίο ανεξαρτητοποιείται από την πατρική κηδεμονία, παραλαμβάνει μέρος της πατρικής περιουσίας και συγκροτεί πλέον αυτόνομη οικογενειακή εστία και οικονομική μονάδα.
Χρηματοδοτούμενος: Πρόσωπο το οποίο λαμβάνει χρηματικό ποσό από επενδυτή για εμπορική δραστηριότητα στην ξηρά ή στη θάλασσα, στο κατάστημα ή το εργαστήριό του, ή έξω από αυτά, συνάπτοντας συγκεκριμένου τύπου οικονομική συμφωνία (colleganza ή άλλη απλούστερη συμφωνία).
Serviens: Πρόσωπο, συγγενικό ή όχι, που αναλαμβάνει κατά κανόνα έμμισθα, αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις άμισθα, τη στρατιωτική υπηρεσία (varnitio) ενός φέουδου για διάφορους λόγους έναντι του φεουδάρχη.

2. ΠΡΟΣΩΠΟ – ΑΞΙΩΜΑΤΑ (Ρόλοι)

Στην περίπτωση αυτή το αξίωμα ταυτίζεται με τον κύριο ρόλο του προσώπου στο γεγονός. Για την ερμηνεία και το περιεχόμενο των αξιωμάτων βλ. Γλωσσάριο Όρων – Αξιώματα

Abbas
Admiratus Candide
Admiratus Chanee
Advocator Candide/Crete
Ambaxator
Anzianus comunis
Archidiaconus
Archiepiscopus Crete
Bullator pani
Caloierus/calogrea
Camerarius Chanee
Camerarius Crete
Camerarius Rethimi
Cancellarius
Cancellarius Chanee
Cancellarius Crete
Cancellarius Sithie
Canonicus
Cantor
Capellanus
Capellanus maior
Capitaneus
Capitaneus burgi
Capitaneus de nocte
Capitaneus exercitus
Capitaneus galearum
Capitaneus galee
Caput et divisor
Castellanus
Castellanus Corone
Castellanus Coronis et Mothonis
Clericus
Comerclarius
Consiliarius Chanee
Consiliarius Crete
Consiliarius Rethimi
Consilium maius
Consul
Custos
Custos carcerum
Custos porte maris Candide
Decanus
Diaconus
Dominus de nocte
Duca Crete
Episcopus
Extimator
Frater conversus
Gastaldus
Gastaldus ripariorum
Guardianus
Iconomus monasterii
Inquisitor
Iudex
Iudex arbitrarius
Iudex presopii
Iudex proprii
Iustitiarius
Legatus
Medicus salariatus
Mensurator
Messeta
Miles
Ministerialis curie cretensis
Notarius archiepiscopi
Notarius castri
Notarius curie Crete
Notarius iudicatus proprii
Notarius iusticiariorum
Nuncius
Officium catasticorum
Officium salis
Papas/παπάς
Partitor comunis
Patriarcha Constantinopolis
Pesator
Plebanus
Ponderator
Ponderator farine
Portolanus porte maioris Candide/ portarius ad portam magnam Candide
Prebendarius
Preco
Preco curie cretensis
Prepositus
Presbiter
Primicerius Sancti Marci
Prior/ora
Protopapas
Protopsalti
Rector Candide/Crete
Rector Chanee
Rector Rethimi
Rector Sithie
Riparius
Rogatus
Sacerdos
Sapiens
Scriba/Scribanus
Scriba camere
Scriba castri
Scriba comercli et messetarie
Scriba curie (palacii) Candide
Scriba curie vicarii
Scriba dominorum de nocte
Scriba et ponderator farine comunis
Scriba iustitie
Scriba presopii
Scriba quinque de pace
Sindicus
Subdiaconus
Superstes panatarie
Superstes portus Candide
Thesaurarius
Vicarius
Vicarius generalis

3. ΠΡΟΣΩΠΟ - ΣΥΓΓΕΝΕΙΕΣ

Αδελφός/ή του
Ανιψιός/ά του
Απόγονος του
Βαπτιστικός του
Γαμπρός του
Γονέας του
Δισεγγονός/ή του
Εγγονός/ή του
Εξάδελφος/η του
Ετεροθαλής αδελφός του
Θείος/α του
Θετός γονέας του
Κουμπάρος του
Κουνιάδος/α του
Μακαρίτης σύζυγος της
Μητριά του
Νονός του
Νύφη του
Παππούς/Γιαγιά του
Πεθερός/ά του
Πιθανή συγγένεια με
Προγονός/ή του
Πρόγονος του
Προπάππος/γιαγιά του
Πρώην σύζυγος του
Συγγενής του
Σύζυγος του
Συμπέθερος του
Τέκνο του
Υιοθετημένο τέκνο του
Φυσικός πατέρας του
Φυσικό τέκνο του
Χήρος/α του

4. ΠΡΟΣΩΠΟ – ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ

Βιλάνος του
Ιδιοκτήτης βιλάνου
Σκλάβος του
Ιδιοκτήτης σκλάβου

5. ΠΡΟΣΩΠΟ – ΑΛΛΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Αντίδικος με
Δάσκαλος του
Εγγυητής προς
Εγγυητής του
Εγγυοδοτούμενος από
Εκμισθωτής του
Εκναυλωτής του
Εκτελεστής διαθήκης του
Εντολέας διαθέτης του
Εραστής της
Εργοδότης του
Εργοδοτούμενος από
Ερωμένη του
Κηδεμόνας του
Κηδεμονευόμενος από
Κληροδότης του
Κληρονόμος του
Μαθητευόμενος του
Μισθωτής του
Ναυλωτής του
Πιθανή σχέση με
Πληρεξούσιος του
Πληρξουσιοδότης του
Προϊστάμενος θεσμός του
Συμφωνία με
Συναλλαγή με
Συνεργασία με
Συνέταιρος του
Συνιδιοκτήτης με
Σχέση με

6. ΠΡΟΣΩΠΟ - ΘΕΣΜΟΣ (Σχέση με)

Abbas
Archidiaconus
Archiepiscopus
Canonicus
Cantor
Capellanus
Clericus
Decanus
Episcopus
Guardianus
Iconomus
Monacus
Papas
Patriarca
Patronus
Prebendiarius
Prepositus
Presbiter
Primicerius
Prior/Priora
Procurator
Scriba
Subdiaconus
Thesaurarius
Vicarius
Αντίδικος του
Βιλάνος του
Διαχειριστής
Εκμισθωτής του
Εξαρτημένος από
Επικυρίαρχος του
Ιδιοκτήτης
Ιδιοκτήτης βιλάνου
Κληροδότης του
Κληρονόμος του
Μισθωτής
Συναλλαγή με
Σχέση με

7. ΠΡΟΣΩΠΟ / ΘΕΣΜΟΣ – ΤΟΠΟΣ (Σχέση με)

Camerarius
Castellanus
Rector
Scribanus
Δραστήριος
Ιδιοκτήτης
Καλλιεργητής
Κάτοικος
Μισθωτής
Σχέση